پایگاه خبری تحلیلی استادنیوز به گفتگوی مفصلی با استاد علی کنگاوری در سه بخش پرداخته است. بخش اول را خواندیم. اکنون بخش دوم را می‌خوانیم.
علی کنگاوری مدرس دانشگاه پیام نور تهران درخصوص سیاست‌های کلی «اقتصاد مقاومتی» به خبرنگار استادنیوز گفت: وقتی رهبر ضمن ابلاغ سیاست‌های کلی «اقتصاد مقاومتی» در سال ۱۳۹۲ تأکید کردند؛ “پیروی از الگوی علمی و بومی برآمده از فرهنگ انقلابی و اسلامی، عامل شکست و عقب نشینی دشمن در جنگ تحمیلی اقتصادی علیه ملت ایران خواهد شد، همچنین اقتصاد مقاومتی خواهد توانست در بحران‌های رو به افزایش جهانی، الگویی الهام‌بخش از نظام اقتصادی اسلام را عینیت بخشد و زمینه و فرصت مناسب را برای نقش آفرینی مردم و فعالان اقتصادی در تحقق حماسه اقتصادی فراهم کند”. لذا این موضوع فی نفسه در یک استنباط کلی، با مفاهیم اصلی پدافند غیر عامل سازگاری دارد.
وی ادامه داد: مصداق بارزتر این است که، ایشان می فرمایند؛ اقتصاد مقاومتی معنایش این است که ما یک اقتصادی داشته باشیم که روند رو به رشد اقتصادی در کشور محفوظ بماند و آسیب پذیریش کاهش پیدا کند؛ یعنی وضع اقتصادی کشور و نظام اقتصادی جوری باشد که در مقابل ترفندهای دشمنان که همیشگی و به شکل های مختلف خواهد بود کمتر آسیب ببیند و اختلال پیدا کند. به عبارت واضح تر، اقتصاد مقاومتی را در مجموع می توان از منظر مقام معظم رهبری این طور تعریف کرد؛ «مقاوم‌سازی اقتصاد ملی در مقابل تغییرات، مخاطرات و تهدیدهای داخلی و خارجی بر سر راه پیشرفت و دستیابی به اهداف چشم‌انداز کشور». با این فرض اقتصاد مقاومتی به یک ملت امکان می دهد؛ حتی در شرایط فشار هم رشد و شکوفایی خودشان را داشته باشند.
مدرس دانشگاه پیام نور تهران تصریح کرد: از سوی دیگر در پدافند غیر عامل برخی اصولی مانند پراکندگی، تفرقه، استحکامات و ایجاد سازه های امن و مقاوم سازی وجود دارند که به نوعی منطقی می توان ارتباط میان آنها را با اقتصاد مقاومتی تبیین کرد.
وی در ادامه اظهار داشت: به طور مثال در خصوص رعایت اصل پراکندگی و جداسازی عناصر کالبدی و حیاتی مانند مجتمع های عظیم صنعتی، تأسیسات بندری وسیع، نیروگاه بزرگ و غیره که یکی از مباحث مهم در پدافند غیرعامل در کاهش خسارت ناشی از ایراد ضربه تخریبی از طریق سلب فرصت های متمرکز برای دشمن، محسوب می گردد؛ اگر بخواهیم همین اصل را پیرامون اقتصاد مقاومتی نیز تعمیم دهیم، اولاً با نگاه پدافند در حوزه نرم است، در ثانی شامل اهداف مقاوم سازی مولفه‌های اقتصادی از طریق تمرکز فعالیت‌ها بر قابلیت‌ها و ظرفیتهای اقتصادی در حوزه‌های مختلف است که می‌توان مواردی را مثال برد.
کنگاوری افزود: خروج از اقتصاد تک محصولی و تحکیم زیربنای اقتصاد چندمحصولی که این راهبرد، اهرم مقاومی اساسی در قبال فشارها و تهدیدات دشمن محسوب می گردد. لازم به ذکر است که این موضوع در ادبیات مقام معظم رهبری با کلیدواژه «کاهش وابستگی به نفت» امده است. به گونه ای که امروزه وابستگی به درآمدهای حاصل از اقتصاد تک‌محصولی و صادرات نفت خام، عوارض و پی آمدهایی از قبیل شکاف طبقاتی، فقر نسبی، فساد اقتصادی و اداری، ضعف نظام بانکداری و سیستم ارزی کشور، و بوروکراسی عریض و طویل اداری و مالی و ایجاد فضا برای سرمایههای سرگردان را زمینه ساز شده است و از این طریق سرمایههای اجتماعی نیز آسیب پذیر شده است.
وی خاطرنشان کرد: مقام معظم رهبری در این رابطه چنین می فرمایند؛ «در این سیاست های اقتصاد مقاومتی تکیه‌ی اصلی برروی ظرفیت های داخلی است، که بسیار هم گسترده است. نه به این معنا که ما چشممان را به روی امکانات بیرون کشور می بندیم؛ نه، حتماً استفاده می کنیم – استفاده‌ی حداکثری هم می‌کنیم – منتها نگاه ما، تکیه‌ی ما، اعتماد ما بیشتر برروی مسائل داخلی است؛ تمرکز ما روی امکانات داخلی کشور و داشته‌های درونی کشور است». بدیهی است؛ در تحقق اهداف اقتصادی از این منظر، ارتباط اقتصادی کشور با دنیا چند وجهی می گردد و در نگرش به اصل پراکندگی در پدافند غیرعامل؛ دشمن در جنگ اقتصادی با یک قدرت چند وجهی و نامتقارن اقتصادی مواجه می گردد که بدیهی است موفقیت های بسیار کمتری در اهداف براندازانه اقتصادی خویش به دست خواهد آورد.
این مدرس دانشگاه اضافه کرد: مقام معظم رهبری در این خصوص می فرمایند؛ «ما ظرفیت های مهمی داریم؛ یعنی در این سیاست های اقتصاد مقاومتی تکیه‌ی اصلی برروی ظرفیت های داخلی است، که بسیار هم گسترده است … خیلی از ماها به گستره‌ی این ظرفیت های عجیب آگاه نیستیم». معظم له در ادامه؛ اتکاء اقتصاد مقاومتی بر مولفه های مختلف که در حقیقت تداعی گر اصل پراکندگی در پدافند غیرعامل است به این شرح احصاء می نمایند؛ «ما الان از لحاظ نیروی انسانی و از جهت دارا بودن نیروی جوان در بهترین وضعیتیم؛ یعنی الان بیش از ۳۱ درصد جمعیت ما بین پانزده سال تا بیست‌ونه سال سن دارند؛ این وضعیت عالی است، فوق‌العاده است. … جمعیت کشور از اول انقلاب تا حالا دو برابر شده، جمعیت دانشجو ۲۵ برابر شده؛ یعنی ما از صدوبیست‌هزار رسیده‌ایم به چهارمیلیون‌وصدهزار؛ این چیز مهمی است، … ده میلیون دانش‌آموخته‌ی دانشگاه‌ها داریم؛ شصت‌وپنج‌هزار عضو هیئت علمی داریم که بیش از ده برابر آن چیزی است که در اول انقلاب وجود داشت؛ پنج هزار شرکت دانش‌بنیان داریم که الان هفده‌هزار متخصص و فعال در این شرکتها مشغول کارند، … ما در بعضی از رشته‌های علمی، رتبه‌مان از این بالاتر است؛ در بعضی از رشته‌های علمی جزو هفت هشت کشور [اول] دنیا است … یک ظرفیت دیگر سرمایههای معدنی است.
رتبه‌ی اول نفت و گاز [هستیم] که سال گذشته بنده اول سال گفتم، ما در مجموع دارایی نفت و گازِ زیر زمین، در دنیا اولیم؛ در گاز دوم، در نفت هم دوم یا سوم؛ … سرمایههای معدنی دیگر [هم همین‌جور] : معادن طلا، معادن سیمان، معادن فلزهای کمیاب و فلزهای ارزشمند. گزارشهایی که به ما میرسد خیلی گزارشهای تکان‌دهنده‌ای است در برخی از بخشها؛ این ظرفیتهای معدنی کشور است. … امروز ششصد و اندی سد در کشور هست؛ در اندازه‌های بزرگ و کوچک؛ بعضی از آنها بسیار مهم و بزرگ [است]. مسئله‌ی راه هم همین‌جور، آمارهای راه هم آمارهای خوبی است. ظرفیت و مزیت جغرافیایی؛ دسترسی به آبهای آزاد، موقعیت چهارراهی شمال و جنوب و شرق و غرب که مسئله‌ی ترانزیت را – که مسئله‌ی بسیار مهمی است. … تنوع اقلیمی، ظرفیت انرژی‌های پاک [مثل] انرژی آب و خورشید، انرژی هسته‌ای. این ظرفیتها در کشور وجود دارد. بنابراین این نکته‌ی اول از نکاتی که ما را برمی‌انگیزد که به دنبال یک مدلی و یک الگویی از اقتصاد باشیم که اسم آن اقتصاد مقاومتی است».
وی عنوان کرد: مردمی‌کردن و یا خصوصی‌کردن اقتصاد مقاومتی؛ مقام معظم رهبری مردمی‌کردن اقتصاد را از الزامات اقتصاد مقاومتی ذکر فرموده‌اند، لیکن بایستی در نظر داشت که این امر مستلزم تجدید نظر در نظام پولی، بانکی و ارزی و نرخ بهره و بسیاری دیگر از هنجارهای اقتصادی فعلی است.
اصول دیگری که از حوزه پدافند غیرعامل در خصوص اقتصاد مقاومتی قابل تعمیم و الهام بخش است؛ موضوع استحکامات و ایجاد سازه های امن و مقاوم سازی است. یعنی اگر در پدافند غیرعامل اصلی مبتنی بر استحکامات و مقاوم سازی وجود دارد که در صورت حمله فرضی دشمن، مقاومت و پایداری در مقابل این هجمه با موفقیت حاصل خواهد شد؛ در اقتصاد مقاومتی نیز می توان با رعایت اصولی مانند قناعت و صرفه جویی، عدم اصراف و تبذیر، تکیه بر فرهنگ اسلامی و بومی در سبک زندگی، اشاعه و نهادینه سازی فرهنگ کار و تلاش، استغنای خودباوری ها در سطوح فردی و گروهی و بهینه سازی الگوهای مصرفی، به آن دست یافت.
کنگاوری در پایان تأکید کرد: در مجموع، فرهنگ و آیین اقتصاد اسلامی از این لحاظ، تا کوچکترین نهاد اجتماعی و جامعه شناسانه هرملتی، دستورات کاملی دارد. به طور مثال، در برخی روایات و احکام اسلامی برای مقاوم سازی اقتصاد خانواده آمده است که پدر به عنوان تأمین کننده معیشت بایستی دارایی های خود را به سه قسمت تقسیم نماید، یک بخش برای تأمین هزینه های روزمره، بخشی دیگر برای سرمایه گذاری و کار با آن و بخش سوم به گونه ای پس انداز و حفظ گردد که در صورت آسیب پذیری و بحرانی شدن وضعیت معیشت، این قسمت به امداد و کمک برای ادامه حیات اقتصادی بکار آید. در رابطه با قناعت و صرفه جویی و نقطه مقابل آن یعنی اسراف، موارد بسیاری وجود دارد، در روایات اسلامی از سویی قناعت را برترین ثروت قلمداد کرده و از سوی دیگر به فرمایش مقام معظم رهبری، «در آیات شریفه قرآن بارها راجع به پرهیز از اسراف در امور اقتصادی تاکید شده؛ این به خاطر همین است.
به تحقیق، امام راحل(ره) در بسیاری از بیاناتشان برای نفی هرگونه رفتارهای قبیله‌ای و غیر فرهنگی وبرخوردهای حذفی و تلاش برای مهارزدن بر منیت‌ها و نفسانیات و دوری از قدرت‌پرستی‌ها و ثروت اندوزی ها و مقام‌طلبی‌ها بویژه در بین مدیران و خواص جامعه، همواره تأکید داشتند که:
۱-من شیطان است. اینقدر نگویید من، بگویید مکتب من.
2-ما از خدائیم همه و به سوی او باز می‌گردیم،
3-این چیزهایی که در دست ماست، امانت‌هایی است از جانب او و باید به او بازگردانیم.
4-عالم محضر خداست در محضر خدا معصیت نکنید.
این رهنمود ها که در کلام امام(ره) بی شمار است و در ادبیات رهبری فرزانه انقلاب نیز همواره تداوم داشته است ، همگی برنفی جنگ احزاب و رفتار قبیله ای وریشه های فرهنگی و روانشناختی آن در راستای حفظ وحدت و یکپارچگی جامعه وگروههای سیاسی دلالت دارد.
در نگاه امام (ره) رفتار نفسانی که در آن جهاد اکبر فراموش شود و خودخواهی و خودپرستی و خودمحوری و خودبرتربینی به جای خداجویی و خداپرستی محور قرار گیرد و رفتار قبیله ای و قبیله‌پرستانه را موجب گردد، به شدت مذموم تلقی شده که به موجب آن اساس وحدت و انسجام ملی و اسلامی را خدشه‌پذیر ساخته وبنیان نظام جمهوری اسلامی راسست خواهد نمود در حالی‌که در نگاه امام حفظ نظام از اوجب واجبات است و برای حفظ نظام به جای قبیله وجناح وگروه خود، باید عمود خیمه نظام یعنی رهبری را حمایت و تقویت نمود تا به مملکت آسیبی نرسد. نه این که به جای رفتار اسلامی و انقلابی برای حفظ نظام، رفتار متحجرانه وفامیلی و اشرافی حاکم گشته و ملاک و معیار همه چیز قرار گیرد. بنابر این، اصل بر حفظ نظام اسلامی است. نظامی که در تاریخ معاصر ایران پس از 200 سال جنگ و ستیز و رفتار قبیله‌ای پس از دولت صفویه، با خون سرخ هزاران شهید انقلاب اسلامی و دفاع مقدس به دست آمده است.
امام خمینی با نگاه و رویکردی جامع به ابعاد فردی و اجتماعی فرهنگ تأثیرات عمیقی بر هر دو حوزه فرهنگ اسلامی ـ ایرانی گذاشته‌اند. الگوی فرهنگی ایشان پس از انقلاب اسلامی بستر حرکت‌های فرهنگی در اکثر جوامع حق طلب شده است. ایشان در بعد فردی مسائل فرهنگی سا‌ل‌ها به خودسازی و تربیت نفس خویش و دیگران پرداختند و در قالب سلوک اخلاقی و عرفان عملی اسلام نمونه‌ای از انسان تربیت یافته الهی را به جهان امروز معرفی نمودند. جوانان بسیاری نیز در این نظام تربیتی که امام احیاگر آن بودند رشد یافته و به عناصر اصلی و اثرگذار انقلاب اسلامی تبدیل شدند.
بر اساس دیدگاههای حضرت امام فرهنگ مطلوب باید 3 ویژگی داشته باشد
دارای یک نظام تربیتی مستحکم و دینی برای رشد و تعالی انسان باشد.
فعال، پیشرو و روز‌آمد باشد و هیچ‌گاه دچار تحجر، انفعال و غرب‌زدگی نشود.
با محوریت فرهنگ خودی تأمین کننده استقلال فرهنگی باشد.
وباید در اینجا تاکید نماییم که این خیانت مسلم به همه شهیدان است، اگر با وجود رهنمودهای صریح امام(ره) ورهبری، رفتار غیر فرهنگی وحزبی را بر رفتار انقلابی واسلامی، درظاهر یا پنهان و درگفتار یا عمل ترجیح دهیم.