اقتصاد مقاومتی و پدافند غیرعامل

پایگاه خبری تحلیلی استادنیوز به گفتگوی مفصلی با استاد علی کنگاوری در سه بخش پرداخته است.  بخش اول و دوم را خواندیم. اکنون بخش سوم را می‌خوانیم.

 علی کنگاوری مدرس دانشگاه پیام نور تهران درخصوص صدمات اسراف به خبرنگار استادنیوز گفت: اسراف  لطمه اقتصادی  و فرهنگی می زند. وقتی جامعه ای دچار بیماری اسراف شد، از لحاظ فرهنگی بر روی او تأثیر منفی می گذارد. بنابراین مسئله صرفه جویی و اجتناب از اسراف فقط یک مسئله اقتصادی نیست؛ هم اقتصادی است هم اجتماعی است، هم فرهنگی است؛آینده کشور را تهدید می کند». قرآن نیز می فرماید کُلُوا وَاشْرَبوُا وَلاتُسْرِفُوا إنه لایُحِبُّ الْمُسرِفینَ  بخورید و بیاشامید ولی اسراف نکیند؛ خداوند اسرافکاران را دوست ندارد. همچنین مقام معظم رهبری در بحث دیگری در این زمینه می فرمایند: « … بیماری اسراف، از لحاظ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آسیب ها و مشکلات گوناگونی به وجود آورده و آینده کشور را تهدید می کند».

 وی ادامه داد: امام على (علیه السلام) می فرماید: «إذا أرادَ اللهُ بِعَبْدٍ خَیْراً ألْهَمَهُ الاِقْتِصادَ وحُسْنَ التَّدْبِیرِ، وجَنَّبَهُ سُوءَ التَّدْبِیرِ والإسرافَ». هر گاه خداوند خیر بنده‌ای را بخواهد، به او صرفه‌جویی و حسن تدبیر عطا کند و از بی‌ ‌تدبیری و اسراف دورش سازد.» و پیامبر اسلام(ص) نیز سربلندی و شکوفایی یک ملت را مرهون رعایت اعتدال می دانند. از طرفی اگر موارد ذکر شده را در خصوص مقاوم سازی و استحکام اقتصاد، عوامل سلبی (یا غیرعامل) تلقی کنیم، مسلم است که یک سری عوامل و مولفه های غیر سلبی و یا ایجابی (عامل) مانند افزایش و بهینه سازی اقدامات تولیدی و سرمایه گذاری مثبت و سازنده نیز وجود خواهد داشت. مقام معظم رهبری در این زمینه و برای ایجاد تحرک و اقدام عملی و رفع موانع در این خصوص، می فرمایند:«باید ملاحظه کرد، دقت کرد، قوانین مزاحم را پیدا کرد، موانع حقوقی و قضائی هم وجود دارد؛ اینها را باید شناسایی کرد و برداشت. بایستی فعالان اقتصادی، کارآفرینان، مبتکران، سرمایه‌گذاران، دانشمندان، احساس کنند که با موانع غیر معقول مواجه نیستند، بتوانند حرکت کنند». 

مدرس دانشگاه پیام نور تهران تصریح کرد:  بدیهی است که عوامل متعددی برای موفقیت در این آرمان و هدف دخیل هستند. یکی از عناصر بسیار مهم دراین زمینه خود باوری است. مقام معظم رهبری در یکی از فرمایشات خویش مطلبی به این مضمون به صراحت بیان فرمودند که ” وقتی من میگم تهاجم فرهنگی، فکر میکنند منظورم این چند تار مو و یا لباس آنچنانی است. در صورتی که در اصل تهاجم فرهنگی این است که امروز جوان ما خود را باور نداشته باشد. ” از اینرو است که برای دستیابی  به خوکفایی و استقلال در اقتصاد و نوآوری در این زمینه، عنصر خودباوری با اتکال به خدا مورد نیاز است.

 وی در ادامه اظهار داشت:  امام خمینی(ره) در این مورد می فرماید: «شما، می توانید همه کارها را انجام بدهید. مخترعین ما می توانند در سطح بالا اختراع بکنند. مبتکرین ما می توانند در سطح بالا ابتکار بکنند. به شرط اینکه اعتماد به نفس خودشان داشته باشند و معتقد بشوند به اینکه ما می توانیم». لذا بایستی این فرهنگ و خودیابی و باز گشت به خویشتن در میان آحاد مردم ایجاد گردد و این باور حاصل شود که می‌توانیم هر کاری را انجام دهیم و به این امر اعتقاد پیدا کنیم و به خود متکی باشیم و سختی ها را در این زمینه تحمل کنیم. رهبر معظم انقلاب نیز می فرماید: اعتقاد و اتکا به نفس، در همه تلاشهای علمی و سیاسی و اقتصادی و فرهنگی ما، ترسیم کننده خط و جهت اصلی است. ما به برکت همین خودباوری که امام خمینی راحل آموختمان، توانستیم کشور ویران و عقب افتاده دوران پهلوی را که در طول هشت سال جنگ تحمیلی ویرانه تر شده بود، بازسازی و از رونق و نشاط سازندگی برخوردار کنیم.

 کنگاوری افزود: اصل دیگری که در زمینه خودکفایی اقتصادی و اقتصاد مقاومتی بسیار مهم است و در حقیقت به اقتصاد کشور دوام و قوام می بخشد؛ موضوع کار و تلاش است. علاوه بر اینکه اثر بسیار مثبت کار و تلاش به صورت کاربردی و عینی برای استحکام پایه های اقتصادی در تاریخ کشورها به ثبوت رسیده است. از نظر اعتقادات ، آیین و متون اسلامی هم در رابطه با این موضوع بسیار حایز اهمیت است. به گونه‌ای که با تمسک به متون اسلامی می توان گفت؛ بقای جهان بشریت تمام ملت‌ها و تکامل مادی و معنوی انسان‌ها، همیشه در پرتو کار و کوشش بوده زیرا همه می‌دانیم که بشر در هر زمانی بواسطه کار و فعالیت نیازمندی‌های خود را تأمین کرده و به زندگی خود نشاط بخشیده است. جامعه بشریت در اثر تلاش و کار، غذای خود را از علف بیابان به بهترین خوراکی‌های لذیذ رسانیده و چراغ خود را از شعله‌های آتش و شمع به برق و مرکب خود را از حیوان به هواپیما و منزلشان را از غارها به کاخ‌های آسمان خراش و لباس‌های خود را از لباس‌های خشن و به قواره در عالی‌ترین و زیباترین لباس‌های مد و غیره تبدیل نموده است. این در حالی است که طبق آیین اسلام؛ کار و طلب روزی حلال بالاترین عبادت است.

 وی خاطرنشان کرد: پیامبراکرم(ص) می‌فرماید؛ «العباده سبعون جزاً افضلها طلب الحلال». عبادت هفت جز دارد؛ برترین آنها کار و کوشش برای بدست آوردن روزی حلال است. گذشته از آن  کار در احادیث و روایات بالاترین جهاد معرفی شده است. چنانکه امام صادق(ع) می‌فرمایند؛ «الکار لعیاله کالمجاهد فی سبیل‌الله». آنکس که برای تأمین احتیاجات عایله‌اش تلاش کند مثل آنست که در راه خدا جهاد می‌کند. کار موجب عزت و بزرگی است و رئیس مذهب شیعه، کار را سبب و عزت صاحب آن می‌داند و بسیاری از منافع عینی کار که در اینجا مجالی برای پرداختن به آنها نیست.   

این مدرس دانشگاه اضافه کرد: لازم به ذکر است که در توجه به هر دو عوامل سلبی و ایجابی یاد شده است که قادر خواهیم بود، تفکر اقتصاد مقاومتی را از انگ و بر چسب اقتصاد ریاضتی رها کرد. به عبارت دیگر؛ مهم این است که توجه داشته باشیم، از یک سامانه و مجموعه مقاوم انتظار بر این نیست که صرفاً حالت تدافعی داشته باشد، بلکه ضرورت دارد با اتخاذ روش ها تدافعی در وحله اول مسیر را برای حرکت و پویش هموار بنماید؛ یا به عبارت دیگر توقع این نیست که الزاماً مقاومت به معنی کوچک شدن یا حالت انقباضی و انفعالی باشد. بلکه برداشتن گام‌هایی رو به‌ جلو و تعالی مد نظر است. به طوری که از یک مجموعه مقاوم در یک ساختار انسانی اجتماعی، رشد و پویایی انتظار می‌رود و هرگونه ایستایی به‌عنوان ضد‌ مقاومت تعبیر می‌شود.

 وی عنوان کرد:  البته همان طور که اشاره شد، ممکن است به‌ طور خاص و موردی و در شرایطی مقاومت منوط به این باشد که نوعی از تدافع هم نشان داده شود. منتهی این امر وسیله ای برای رو به جلو حرکت‌کردن است. در همین راستا است که مقام معظم رهبری اقتصاد مقاومتی را خاکریز دفاعی نامیده و می فرمایند؛ «یکی از مطمئن ترین خاکریزهایی که می تواند، توان دفاعی ما را در مقابل این هجمه تمام عیار افزایش دهد.”اقتصاد مقاومتی” است و  شالوده و مصالح اولیه این خاکریز دفاعی هم چیزی جز ” کار و کارآفرینی”[به عنوان عامل پویایی و تحرک] نخواهد بود». بنابراین؛ این که ملاحظه می‌شود که اقتصاد مقاومتی با اصول پدافند غیرعامل قابل توجیه است، وجه اشتراک آنها در احراز مقاومت است. اتفاقاً در جنگ سخت هم که پدافند غیرعامل از آن طریق نما پیدا کرده و فرهنگ‌سازی شده است، فلسفه مقاومت برای حفظ قوا و ایجاد فرصت برای مقابله است که فلسفه و هدفِ بخش عمده آن در اقدامات تهاجمی نهفته است. 

این کارشناس در پایان به نامگذاری سال‌ها اشاره داشت: در خاتمه لازم است؛ مروری بر نامگذاری و عناوینی که مقام معظم رهبری به ترتیب از سال ۱۳۸۸ تا سال جاری یعنی ۱۳۹۵ انتخاب کردند؛ انجام شود. لازم به ذکراست که تعمق در آنها و در یک نگاه سیستمی انسان را با لایه های مختلف و اجزای کلان اقتصاد مقاومتی نیز آشنا می سازد. 

سال ۸۸: سال اصلاح الگوی مصرف؛ سال ۸۹:سال همت مضاعف و کار مضاعف؛ سال ۹۰: سال جهاد اقتصادی؛ سال ۹۱: سال تولیدملی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی؛ سال ۹۲ سال حماسه‌ی سیاسی و حماسه‌ی اقتصادی؛ سال ۹۳ : اقتصاد و فرهنگ با عزم ملّی و مدیریّت جهادی؛ سال ۹۴ : دولت و ملّت، همدلی و هم‌زبانی و سرانجام در سال در سال۹۵: اقتصاد مقاومتی؛ اقدام و عمل. 

همان طور که ملاحظه می گردد؛ اقتصاد و یا عوامل اقتصادی پیوسته در بیانیه‌ها و آرمان‌های سالانه مقام معظم رهبری نقش برجسته‌ای داشته و در یک نگاه هماهنگ و کلان سیستمی اصول بسیار از قبیل اصلاح الگو و سبک زندگی، نقشه ی راه اقتصادی؛ شاخص های مورد نیاز؛  سیاست‌گزاری های اقتصادی؛ چشم‌اندازها و بسیاری دیگر از آن قابل استخراج هستند. ضمن اینکه این موازین در راستای اقتصاد مقاومتی قابل تحلیل و تطبیق بوده، پرداختن دقیق به آنها نیازمند مقوله دیگری است