پایگاه خبری تحلیلی استادنیوز به گفتگوی مفصلی با استاد علی کنگاوری در سه بخش پرداخته است. بخش اول و دوم را خواندیم. اکنون بخش سوم را می‌خوانیم.
علی کنگاوری مدرس دانشگاه پیام نور تهران درخصوص صدمات اسراف به خبرنگار استادنیوز گفت: اسراف لطمه اقتصادی و فرهنگی می زند. وقتی جامعه ای دچار بیماری اسراف شد، از لحاظ فرهنگی بر روی او تأثیر منفی می گذارد. بنابراین مسئله صرفه جویی و اجتناب از اسراف فقط یک مسئله اقتصادی نیست؛ هم اقتصادی است هم اجتماعی است، هم فرهنگی است؛آینده کشور را تهدید می کند». قرآن نیز می فرماید کُلُوا وَاشْرَبوُا وَلاتُسْرِفُوا إنه لایُحِبُّ الْمُسرِفینَ بخورید و بیاشامید ولی اسراف نکیند؛ خداوند اسرافکاران را دوست ندارد. همچنین مقام معظم رهبری در بحث دیگری در این زمینه می فرمایند: « … بیماری اسراف، از لحاظ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آسیب ها و مشکلات گوناگونی به وجود آورده و آینده کشور را تهدید می کند».
وی ادامه داد: امام على (علیه السلام) می فرماید: «إذا أرادَ اللهُ بِعَبْدٍ خَیْراً ألْهَمَهُ الاِقْتِصادَ وحُسْنَ التَّدْبِیرِ، وجَنَّبَهُ سُوءَ التَّدْبِیرِ والإسرافَ». هر گاه خداوند خیر بنده‌ای را بخواهد، به او صرفه‌جویی و حسن تدبیر عطا کند و از بی تدبیری و اسراف دورش سازد.» و پیامبر اسلام(ص) نیز سربلندی و شکوفایی یک ملت را مرهون رعایت اعتدال می دانند. از طرفی اگر موارد ذکر شده را در خصوص مقاوم سازی و استحکام اقتصاد، عوامل سلبی (یا غیرعامل) تلقی کنیم، مسلم است که یک سری عوامل و مولفه های غیر سلبی و یا ایجابی (عامل) مانند افزایش و بهینه سازی اقدامات تولیدی و سرمایه گذاری مثبت و سازنده نیز وجود خواهد داشت. مقام معظم رهبری در این زمینه و برای ایجاد تحرک و اقدام عملی و رفع موانع در این خصوص، می فرمایند:«باید ملاحظه کرد، دقت کرد، قوانین مزاحم را پیدا کرد، موانع حقوقی و قضائی هم وجود دارد؛ اینها را باید شناسایی کرد و برداشت. بایستی فعالان اقتصادی، کارآفرینان، مبتکران، سرمایه‌گذاران، دانشمندان، احساس کنند که با موانع غیر معقول مواجه نیستند، بتوانند حرکت کنند».
مدرس دانشگاه پیام نور تهران تصریح کرد: بدیهی است که عوامل متعددی برای موفقیت در این آرمان و هدف دخیل هستند. یکی از عناصر بسیار مهم دراین زمینه خود باوری است. مقام معظم رهبری در یکی از فرمایشات خویش مطلبی به این مضمون به صراحت بیان فرمودند که ” وقتی من میگم تهاجم فرهنگی، فکر میکنند منظورم این چند تار مو و یا لباس آنچنانی است. در صورتی که در اصل تهاجم فرهنگی این است که امروز جوان ما خود را باور نداشته باشد. ” از اینرو است که برای دستیابی به خوکفایی و استقلال در اقتصاد و نوآوری در این زمینه، عنصر خودباوری با اتکال به خدا مورد نیاز است.
وی در ادامه اظهار داشت: امام خمینی(ره) در این مورد می فرماید: «شما، می توانید همه کارها را انجام بدهید. مخترعین ما می توانند در سطح بالا اختراع بکنند. مبتکرین ما می توانند در سطح بالا ابتکار بکنند. به شرط اینکه اعتماد به نفس خودشان داشته باشند و معتقد بشوند به اینکه ما می توانیم». لذا بایستی این فرهنگ و خودیابی و باز گشت به خویشتن در میان آحاد مردم ایجاد گردد و این باور حاصل شود که می‌توانیم هر کاری را انجام دهیم و به این امر اعتقاد پیدا کنیم و به خود متکی باشیم و سختی ها را در این زمینه تحمل کنیم. رهبر معظم انقلاب نیز می فرماید: اعتقاد و اتکا به نفس، در همه تلاشهای علمی و سیاسی و اقتصادی و فرهنگی ما، ترسیم کننده خط و جهت اصلی است. ما به برکت همین خودباوری که امام خمینی راحل آموختمان، توانستیم کشور ویران و عقب افتاده دوران پهلوی را که در طول هشت سال جنگ تحمیلی ویرانه تر شده بود، بازسازی و از رونق و نشاط سازندگی برخوردار کنیم.
کنگاوری افزود: اصل دیگری که در زمینه خودکفایی اقتصادی و اقتصاد مقاومتی بسیار مهم است و در حقیقت به اقتصاد کشور دوام و قوام می بخشد؛ موضوع کار و تلاش است. علاوه بر اینکه اثر بسیار مثبت کار و تلاش به صورت کاربردی و عینی برای استحکام پایه های اقتصادی در تاریخ کشورها به ثبوت رسیده است. از نظر اعتقادات ، آیین و متون اسلامی هم در رابطه با این موضوع بسیار حایز اهمیت است. به گونه‌ای که با تمسک به متون اسلامی می توان گفت؛ بقای جهان بشریت تمام ملت‌ها و تکامل مادی و معنوی انسان‌ها، همیشه در پرتو کار و کوشش بوده زیرا همه می‌دانیم که بشر در هر زمانی بواسطه کار و فعالیت نیازمندی‌های خود را تأمین کرده و به زندگی خود نشاط بخشیده است. جامعه بشریت در اثر تلاش و کار، غذای خود را از علف بیابان به بهترین خوراکی‌های لذیذ رسانیده و چراغ خود را از شعله‌های آتش و شمع به برق و مرکب خود را از حیوان به هواپیما و منزلشان را از غارها به کاخ‌های آسمان خراش و لباس‌های خود را از لباس‌های خشن و به قواره در عالی‌ترین و زیباترین لباس‌های مد و غیره تبدیل نموده است. این در حالی است که طبق آیین اسلام؛ کار و طلب روزی حلال بالاترین عبادت است.
وی خاطرنشان کرد: پیامبراکرم(ص) می‌فرماید؛ «العباده سبعون جزاً افضلها طلب الحلال». عبادت هفت جز دارد؛ برترین آنها کار و کوشش برای بدست آوردن روزی حلال است. گذشته از آن کار در احادیث و روایات بالاترین جهاد معرفی شده است. چنانکه امام صادق(ع) می‌فرمایند؛ «الکار لعیاله کالمجاهد فی سبیل‌الله». آنکس که برای تأمین احتیاجات عایله‌اش تلاش کند مثل آنست که در راه خدا جهاد میکند. کار موجب عزت و بزرگی است و رئیس مذهب شیعه، کار را سبب و عزت صاحب آن می‌داند و بسیاری از منافع عینی کار که در اینجا مجالی برای پرداختن به آنها نیست.
این مدرس دانشگاه اضافه کرد: لازم به ذکر است که در توجه به هر دو عوامل سلبی و ایجابی یاد شده است که قادر خواهیم بود، تفکر اقتصاد مقاومتی را از انگ و بر چسب اقتصاد ریاضتی رها کرد. به عبارت دیگر؛ مهم این است که توجه داشته باشیم، از یک سامانه و مجموعه مقاوم انتظار بر این نیست که صرفاً حالت تدافعی داشته باشد، بلکه ضرورت دارد با اتخاذ روش ها تدافعی در وحله اول مسیر را برای حرکت و پویش هموار بنماید؛ یا به عبارت دیگر توقع این نیست که الزاماً مقاومت به معنی کوچک شدن یا حالت انقباضی و انفعالی باشد. بلکه برداشتن گام‌هایی رو به جلو و تعالی مد نظر است. به طوری که از یک مجموعه مقاوم در یک ساختار انسانی اجتماعی، رشد و پویایی انتظار می‌رود و هرگونه ایستایی به‌عنوان ضد مقاومت تعبیر می‌شود.
وی عنوان کرد: البته همان طور که اشاره شد، ممکن است به طور خاص و موردی و در شرایطی مقاومت منوط به این باشد که نوعی از تدافع هم نشان داده شود. منتهی این امر وسیله ای برای رو به جلو حرکت‌کردن است. در همین راستا است که مقام معظم رهبری اقتصاد مقاومتی را خاکریز دفاعی نامیده و می فرمایند؛ «یکی از مطمئن ترین خاکریزهایی که می تواند، توان دفاعی ما را در مقابل این هجمه تمام عیار افزایش دهد.”اقتصاد مقاومتی” است و شالوده و مصالح اولیه این خاکریز دفاعی هم چیزی جز ” کار و کارآفرینی”[به عنوان عامل پویایی و تحرک] نخواهد بود». بنابراین؛ این که ملاحظه می‌شود که اقتصاد مقاومتی با اصول پدافند غیرعامل قابل توجیه است، وجه اشتراک آنها در احراز مقاومت است. اتفاقاً در جنگ سخت هم که پدافند غیرعامل از آن طریق نما پیدا کرده و فرهنگ‌سازی شده است، فلسفه مقاومت برای حفظ قوا و ایجاد فرصت برای مقابله است که فلسفه و هدفِ بخش عمده آن در اقدامات تهاجمی نهفته است.
این کارشناس در پایان به نامگذاری سال‌ها اشاره داشت: در خاتمه لازم است؛ مروری بر نامگذاری و عناوینی که مقام معظم رهبری به ترتیب از سال ۱۳۸۸ تا سال جاری یعنی ۱۳۹۵ انتخاب کردند؛ انجام شود. لازم به ذکراست که تعمق در آنها و در یک نگاه سیستمی انسان را با لایه های مختلف و اجزای کلان اقتصاد مقاومتی نیز آشنا می سازد.
سال ۸۸: سال اصلاح الگوی مصرف؛ سال ۸۹:سال همت مضاعف و کار مضاعف؛ سال ۹۰: سال جهاد اقتصادی؛ سال ۹۱: سال تولیدملی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی؛ سال ۹۲ سال حماسه‌ی سیاسی و حماسه‌ی اقتصادی؛ سال ۹۳ : اقتصاد و فرهنگ با عزم ملّی و مدیریّت جهادی؛ سال ۹۴ : دولت و ملّت، همدلی و هم‌زبانی و سرانجام در سال در سال۹۵: اقتصاد مقاومتی؛ اقدام و عمل.
همان طور که ملاحظه می گردد؛ اقتصاد و یا عوامل اقتصادی پیوسته در بیانیه‌ها و آرمان‌های سالانه مقام معظم رهبری نقش برجسته‌ای داشته و در یک نگاه هماهنگ و کلان سیستمی اصول بسیار از قبیل اصلاح الگو و سبک زندگی، نقشه ی راه اقتصادی؛ شاخص های مورد نیاز؛ سیاست‌گزاری های اقتصادی؛ چشم‌اندازها و بسیاری دیگر از آن قابل استخراج هستند. ضمن اینکه این موازین در راستای اقتصاد مقاومتی قابل تحلیل و تطبیق بوده، پرداختن دقیق به آنها نیازمند مقوله دیگری است
پایگاه خبری تحلیلی استادنیوز به گفتگوی مفصلی با استاد علی کنگاوری در سه بخش پرداخته است. اکنون بخش اول را می‌خوانیم.
علی کنگاوری مدرس دانشگاه پیام نور تهران درخصوص اقتصاد مقاومتی با رویکرد پدافند غیرعامل به خبرنگار استادنیوز گفت: کسانی که با مفاهیم هردو واژه یعنی “اقتصاد مقاومتی” و “پدافند غیرعامل” آشنا هستند آگاهی دارند که هردو در مفهوم حفاظت و مراقبت از آسیب پذیری مشترک هستند، چراکه فلسفه بنیادین آنها ایجاد وضعیتی مقاوم و پایداری است که در صورت مواجههی با سوء قصد و تهاجم فرضی دشمن در هر شکل و اندازه ای بتوان مقاومت لازم جهت پایداری و حفظ موقعیت را بدست آورد.
وی ادامه داد: از سوی دیگر، پدیده‌ی حفاظت که در مفهوم عام؛ با دقت در افعال ارادی و غیر ارادی موجود زنده، به ویژه گروه های انسانی به صورت هوشمندانه و یا غریزی و توام با تدبیر، به گونه‌ای ملاحظه می‌شود که گویا، پروردگار عالم این نعمت گران‌قدر را در فطرت بشر به ودیعه قرار داده است، چرا که موجودات زنده در انجام افعال ارادی خود، پیوسته در قبال صدمات احتمالی؛ مراقب خویش هستند.
مدرس دانشگاه پیام نور تهران تصریح کرد: علاوه برآن برای تضمین سلامت ارگانیکی افراد، (مانند قلب، عروق، دستگاه گوارش و … ) و جانداران، افعال، تدابیر و مکانیسم های غیر ارادی حفاظتی به ودیعه نهاده شده که وظایفی را در حوزه ایمنی و امنیت ابدان به اجرا می‌گذارند. از این رو است؛ در نگرش به زندگی اجتماعی انسان‌ها با رویکردهای جامعه شناسان اندامگرا که برای تبیین جامعه شناسانه حیات بشری ابعاد مختلف جامعه انسانی را به بدن انسان تشبیه می کنند و اقتصاد و معیشت جوامع نیز یکی از شقوق و شعبه‌های آن است، عامل حفاظت و امنیت در اشکال مختلف یکی از ضروریات ادامه امن و بدون تهدید حیات تلقی می گردد.
وی در ادامه اظهار داشت: این در حالی است که پیچیدگی جوامع امروزی و افزایش بی رویه و کم سابقه انواع سلطه جویی‌های فردی و اجتماعی با ماهیت سخت و نرم در میان مردم و دولت ها به ویژه هجمه مداخله جویانه بر اساس تأمین یک جانبه منافع ایلات متحده آمریکا علیه نظام ج.ا.ا انکار ناپذیراست. در این راستاست که حفاظت و تدبیر امنیت به صورت طبیعی معنا و اهمیت پیدا میکند. در اهمیتِ تدابیر حفاظتی بایستی اذعان داشت که علاوه بر لزوم ملموس و تجربه شده آن، کلمه‌ی حفظ به شکل‌های مختلف در قرآن کریم نیز آمده است. یعنی این کلمه بیش از ۱۷ بار در قرآن کریم تکرار شده است. به گونه ای که؛ عین واژه‌ی حفاظت در ترجمه‌ی مکارم، یک مورد پیرامون معنای سوره ۵۲ (طور) آیه‌ی ۴۸ استفاده شده است. این کلمه، علاوه بر آن در جلدهای مختلف تفسیرهای المیزان و نمونه به ترتیب ۱۵ و ۲۷ بار مورد تاکید قرار گرفته است.
کنگاوری افزود: علی ای حال، همان طور که اشاره شد؛ فصل مشترک میان اقتصاد مقاومتی و پدافند غیرعامل کارکردهای ایمنی و حفاظتی آنهاست. از اینرو در ادامه‌ی صحبت؛ به مقوله اقتصاد مقاومتی با رویکرد پدافند غیرعامل از منظر جنگ نرم پرداخته می شود.
وی خاطرنشان کرد: مبرهن است که هدف پدافند غیرعامل، مصونیت بخشی، ایمن سازی و کاهش آسیب پذیری زیرساخت های مهم، حساس، و حیاتی، است که کاملاً مورد نیاز اساسی مردم و جامعه بوده و در صورت به خطر افتادن آنها، آسیب های فردی و اجتماعی متوجه جامعه خواهد شد؛ به گونه ای که روش‌های پدافندی؛ شرایطی را برای امنیت احراز می نماید که در صورت بروز تهدیدات، کمترین ضرر محتمل میگردد. چراکه از این طریق، مقاومت و پایداری لازم برای مقابله با تهدیدات پیش بینی شده است.
این مدرس دانشگاه اضافه کرد: لازم به ذکر است در برخی از منابع، زیر ساخت های اساسی کشورها که در حوزه پدافند و یا دفاع غیرعامل مطرح هستند؛ به شکل زیرساخت سایبری، زیرساخت مؤلفه های حساس یا منابع حیاطی و زیر ساخت های فیزیولوژیکی نیز تقسیم شده است.
وی عنوان کرد: زیرساخت سایبری شامل نرم افزارها، سخت افزارها، اینترنت، سامانه اطلاعاتی و سیستم کنترلی می‌باشد. همچنین زیرساخت مؤلفه های حساس یا منابع حیاطی (Critical Infrastructures/ Key Resources )که شامل؛ بخش کشاورزی، خدمات، سرویس های اضطراری، آب، برق، فرآورده های آلی، استعدادهای هسته ای، بهداشت عمومی، انرژی، فناوری اطلاعات، سامانه حمل و نقل، ارزاق و نیازهای عمومی و داد و ستدها ست.
این کارشناس تأکید کرد: زیر ساخت های فیزیولوژیکی (Physical Infrastructures) که اجزایی مانند بیمارستان ها، سرویس های دولتی، طرح های تامین، نیروگاه های هسته ای، نهاد عرضه و تقاضا، انواع خطوط ارتباطی؛ راه آهن، شوسه، بزرگ راه ها، فرودگاه ها و سامانه های حمل و نقل هوایی را در بر دارد.
امروزه در رابطه با پدافند به عنوان پدیده ای که بتواند آثار یک تهاجم را در ابعاد و زمینه های مختلف کاهش دهد؛ تهدیدشناسی مناسب و مدیریت قبل از وقوع بحران، یکی از مهمترین مباحث است. پدافند غیر عامل در این رابطه؛ به دو بخش پدافند سخت و پدافند نرم تقسیم می شود.
وی اذعان کرد: در پدافند سخت از اقدامات سخت افزاری مثل ساخت و ساز پناهگاه ها و با بهره گیری از امکانات و سازه های سخت اهداف را در مورد مقاومت در مواجهه با تهاجم فیزیکی و خون ریزانه پیش می‌برند. اما پدافند نرم شامل استفاده از تاکتیک های مقاوم سازانه ای است که مشتمل بر برنامه ریزی و آماده سازی سامانه و سازمان ها در خصوص زمینه ها و حوزه های نرم است. امروزه با توسعه نظریه های امنیتی و خروج مولفه های قدرت از حوزه صرف نظامی و شمول آن به سایر حوزه های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، پدافند نرم در اکثر کشورهای مطرح دنیا، مورد بحث و توجه قرار گرفته است و از پدیده های مهم و اساسی در خصوص دفاع و حفظ تمامیت ارضی به شمار می آید. پدافند نرم در حقیقت نوعی مدیریت بحران در حوزه های نرم به ویژه در زمینه اقتصادی در مقطع قبل از وقوع بحران است. اگر پدافند سخت، شامل مراحل پیشگیری، پیش بینی و کاهش مخاطرات است. پدافند نرم نیز مبتنی بر برنامه ریزی و اجرا، برای کمک به مدیریت جامع بحران در مرحله قبل از وقوع آن از منظر مقاوم سازی است.
علی کنگاوری در پایان گفت: با این نگرش می توان پدافند غیر عامل را یک مدیریت جامع بحران در عرصه دفاع نیز دانست. این در حالی است که جنگ ها به نسل های مختلفی تقسیم بندی شده اند. جنگ های نسل اول، دوم، سوم مبتنی بر میدان جنگ و عرصه نظامی و سخت افزاری بوده است. اما در جنگ های نسل چهارم امروزی، شکل جنگ ها تغییر یافته و به حوزه های نرم اقتصادی و اجتماعی و سیاسی نیز تسرّی یافته‌اند. به عبارت واضح تر امروزه نبرد اقتصادی نیز یکی از شیوه های جنگ نرم و یا به قول برخی صاحبنظران نیمه سخت است که بایستی در وحله اول اینکه جنگ اقتصادی در حال حاضر وجود دارد را باور کرد و در مرحله بعد؛ راه کارهای مقابله آمیز مورد نیاز به نظر متبادر می گردد که به نظر می رسد، تدبیر اقتصاد مقاومتی توسط مقام معظم رهبری مدظله العالی در این رابطه رقم خورده و تجویز گردیده است.